Dziadek Mróz to jeden z symboli obchodów Nowego Roku w krajach byłego Związku Radzieckiego. Uważa się, że siwowłosy dziadek przychodzi w sylwestra i rozdaje prezenty. Pomaga mu w tym młoda dziewczyna, która jest jego wnuczką. Ukraińscy historycy uważają, że postać ta pojawiła się w ZSRR, zaczęła być popularyzowana w roku 1937, u szczytu represji stalinowskich. Dziadka Mroza wprowadzili najwięksi propagandyści tamtych czasów.
Historyk ukraiński: Dziadek Mróz był przykładem skutecznej sowieckiej propagandy maskującej represje
Ukraiński historyk Serhij Riabenko w rozmowie z Radiem Swoboda powiedział, że postać Dziadka Mroza po raz pierwszy oficjalnie pojawiła się w Związku Radzieckim w 1937 roku. Jednak był to obraz postaci z bajki, który istniał na długo przed ZSRR. Po prostu nie był aż tak popularny.
Dlaczego stało się to w 1937 roku? Bo rok 1937 był okresem największych represji politycznych w Związku Sowieckim, kiedy toczyła się walka, także z Kościołem, więc władze sowieckie musiały w jakiś sposób eliminować lub starać się minimalizować wpływ Kościoła, tradycji kościelnych, itp. związanych z obchodami Bożego Narodzenia
— powiedział Serhij Riabenko w rozmowie z Radiem Swoboda.
Jak wyjaśnia ukraiński portal Suspilne, w rzeczywistości Dziadek Mróz jest mitologiczną postacią dawnych plemion słowiańskich. W czasach starożytnych uważany był za władcę zimy i mrozu i nazywano go inaczej: Triskun, Studenets, Karachun, Zimnyk, Moroz, Dyado Koleda, Pozwizd. Niektórzy wiążą postać Dziadka Mroza ze słowiańskim bogiem Morokiem, uważanym wówczas za władcę zimy i chłodu.
W latach 30. XX w. Święty Mikołaj został zastąpiony zaktualizowanym wizerunkiem Dziadka Mroza – życzliwej postaci z siwą brodą, niezwiązanej z Kościołem. Następnie władze w ZSRR dały ludziom pozwolenie na świętowanie Nowego Roku, ale 1 stycznia nadal pozostawał dniem roboczym. Niektórzy naukowcy uważają, że obchody Nowego Roku wprowadzono, aby odwrócić uwagę od masowych represji i Wielkiego Głodu.
Dziadek Mróz był przedstawiany jako aktywny uczestnik radzieckiego życia państwowego i publicznego: chronił kraj przed najeźdźcami, latał w kosmos, pomagał biednym. Jednak zastąpienie tradycji bożonarodzeniowych komunistycznymi nie powiodło się, informuje Radio Swoboda. Większość ukraińskich dzieci dostaje prezenty od Świętego Mikołaja. Jeden z ich ulubionych symboli świątecznych to choinka bożonarodzeniowa, a na niej wcale nie ma pięcioramiennej gwiazdy. Z każdym rokiem coraz częściej Nowy Rok czyli sylwester jest imprezą na powitanie nowego roku, jednak nie zastępuje Bożego Nadrodzenia, jak było to w czasach radzieckich.
Boże Narodzenie w Ukrainie po raz pierwszy świętowano wcześniej
W 2023 roku w Ukrainie Boże Narodzenie świętowano po raz pierwszy 25 grudnia. Decyzję o wspólnym świętowaniu według kalendarza nowojuliańskiego przez największe Kościoły w Ukrainie przyspieszyła rosyjska agresja militarna. Od 1 września 2023 roku Cerkiew Prawosławna Ukrainy i Ukraińska Cerkiew Greckokatolicka przeszły na kalendarz nowojuliański. W Ukrainie w związku z przejściem do nowego kalendarza świąt kościelnych jedyną datą obchodów Bożego Narodzenia stało się 25 grudnia, przy czym parafia ma prawo samodzielnie wybrać datę obchodów.
